Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin (BMİDÇS) 27’nci Taraflar Konferansı (COP27), Kyoto Protokolü Taraflarının Toplantısı olarak hizmet veren 17’nci Taraflar Konferansı (CMP17) ve Paris Anlaşması Taraflarının toplantısı olarak hizmet veren 4’üncü Taraflar Konferansı (CMA4) Kasım 2022’de Mısır’ın Şarm El-Şeyh kentinde düzenlenmiştir. 90’dan fazla devlet başkanı ve 190 ülkeden tahmini 35.000 temsilci veya delegenin katılımıyla gerçekleşen COP27 Konferansı’nda öne çıkan konu başlıkları şu şekildedir (MBB, 2023):
Ormansızlaşmanın önüne geçmek: 2030 yılı hedefleri doğrultusunda ormansızlaşmanın yeterince önüne geçilemediği ve mevcut kamu ve özel taahhütlerinin yerine getirilme oranının beklenenin altında kaldığı vurgusu yapılmıştır. Özel sektör desteğini öne çıkaran yenilikçi finansal mekanizmalar ile taahhütler 3 milyar dolardan 4,2 milyar dolara çıkarılmıştır.
İklim çözümlerinde teknoloji: İklim ve doğa problemleriyle mücadelede tedarik zincirlerinin izlenmesi, ormansızlaşmanın önüne geçilmesi, şeffaflık ve hesap verilebilirliğin sağlanması, karbon piyasası bütünlüğü gibi birçok alanda yüksek teknoloji çözümlerine ihtiyaç duyulmaktadır. Kaynakların ve karbonun stok ve akışlarının ölçümü ve izlenmesi için veri ortaklıkları, dijital ölçümler, haritalama, raporlama ve doğrulama çalışmaları giderek önem kazanmaktadır.
Yerli halklar ve yerel topluluklar: Yerli halklar ve yerel topluluklar, ormanlar, turbalıklar, sulak alanlar gibi yutak alanlarının korunmasında ve karbon piyasalarının dengelenmesinde büyük önem taşımaktadır (Url-1). Bununla birlikte COP27’de yerel halk ve topluluklarda iklim fonlarının kendilerine ulaşmadığına dair hayal kırıklığı gözlenmiştir.
Afrika’nın öncelikleri: COP27 kapsamında yapılan Afrika Karbon Piyasaları Girişimi, Afrika Sürdürülebilir Ürünler Girişimi, Afrika Restorasyon Fonu, Büyük Yeşil Duvar girişimi ve finansal ortaklık girişimleri duyuruları ilgi çekmiştir.
Biyoçeşitlilik: COP27’de iklim ve doğa krizlerinin bağlantısına vurgu yapılmış ve 2030 yılına kadar biyoçeşitlilik kaybının durdurulma ve tersine çevrilme gerekliliğine sıklıkla yer verilmiş ancak Biyoçeşitlilik Taraflar Konferansı (B-COP15), COP27 metnine dahil edilmemiştir.
İklim finansmanı ile Kayıp ve Zarar Fonu: İklim değişikliği etkilerini azaltmak ve etkilere adaptasyon sağlamak amacıyla oluşturulan iklim finansmanının adil bir yapıya sahip olması için ‘Kayıp ve Zarar Fonu’nun oluşturulması ve işletilmesi kararı alınmıştır. İklim finansmanı ve fosil yakıt kullanımının sona erdirilmesi konusunda net bir zaman ve bütçe planı sunamasa da, Kayıp ve Zarar Fonu’nun oluşturulması ve bu alanda yeni sektörel ortaklıkların oluşturulması girişimleri önem taşımaktadır (Url-2).
Enerji dönüşümü: Yenilenebilir enerjiye temiz ve adil geçişleri hızlandırma ihtiyacı üzerinde durulmuş ve ‘Net-Sıfır Kılavuz Raporu’ yayınlanmıştır. Ayrıca ‘Küresel Yenilenebilir Enerji İttifakı’ kurulmuştur (Url-3).
Tarım ve gıda: Rusya ve Ukrayna arasındaki savaş sebebiyle daha da önem kazanan gıda ve tarım konusu COP27’de gıda-doğa-iklim krizi kesişiminde ele alınmıştır. Konferansta aynı zamanda ‘Sürdürülebilir Dönüşüm için Gıda ve Tarım Girişimi (FAST) oluşturulmuştur (Url-4).
Yerel yönetimler ve kent ağları açısından büyük önem taşıyan konferansta yerel yönetimlerin kapasite güçlendirmesi için yerel toplulukları da dahil eden çok düzeyli iş birlikleri üzerinde durulmuştur. İklim krizi karşısında kırılgan ülkelere finansman sağlaması ve kayıp ve zarar fonunun oluşturulması olumlu gelişmeler olarak ele alınsa da, hedeflerde iddialı başlıkların bulunmaması, fosil yakıt kullanımından çıkış için net bir yol haritasının oluşturulamaması ve Paris Anlaşması’nda kabul edilen 1,50 C hedefinin çok gerisinde kalınması konferansa getirilen önemli eleştirilerdendir.
COP27 kapsamında Türkiye’yi Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile İklim Başkanlığı heyeti temsil etmiştir. COP27 etkinliğinde Türkiye’den ayrıca Marmara Belediyeler Birliği (MBB) ve Türkiye Belediyeler Birliği de paneller düzenlemiştir. 2015 yılında Paris Anlaşması’nda iklim etkilerine uyum sağlama ve emisyonları azaltma kapsamında kısaca NDC olarak ifade edilen Ulusal Belirlenmiş Katkı (Nationally Determined Contribution) için Eylem Planı COP27’de tekrar ele alınmıştır. 2021 yılında Paris Anlaşması’nı imzalayan Türkiye, net sıfır hedef tarihi olarak 2053’ü belirleşmiştir. Türkiye, %21 azaltım olarak belirlemiş olduğu NDC hedefini, 2030 yılı için yaklaşık 500 milyon ton emisyon azaltımına denk gelen %41’e yükseltmiştir. Türkiye’nin 2053 net sıfır hedefi için önümüzdeki 15 yıl içerisinde ortalama %13’lük azaltım sağlaması gerekirken sunulan çerçevede 2038 yılı emisyon artışında %47’lik artış ile en yüksek seviyesine ulaşması beklenmektedir. NDC hedefi ve referans senaryo arasındaki tutarsızlık, eleştirilen konulardan biri olmuştur.
Konferansta aynı zamanda Şarm El-Şeyh kenti için Uygulama Planı oluşturulmuştur (Url-5). Plan, bilim ve aciliyet; çabaları ve uygulamaları artırmak; enerji; hafifletme yöntemleri; iklim değişikliğine adaptasyon; kayıp ve zararlar; erken uyarı ve sistematik gözlem; uygulama – geçiş yolları; finans; teknoloji transferi ve düzenleme; kapasite inşası; şeffaflık; durum değerlendirmesi; Paris Anlaşması Madde 6 ile ilişkili hükümler; okyanuslar; ormanlar ve uygulamanın artırılması: Taraf olmayan paydaşların eylemi olmak üzere 17 alt bölüm içermektedir.
Kaynaklar:
1. MBB (2023). COP27’den Notlar. MBB Kültür Yayınları, Marmara Belediyeler Birliği. https://mbbkulturyayinlari.com/raporlar/cop27den-notlar/ Erişim tarihi: 10.02.2023
2. Url-1:https://www.energymonitor.ai/policy/carbon-markets/the-interwoven-fortunes-of-carbon-markets-and-indigenous-communities/ Erişim tarihi: 13.02.2023
3. Url-2: https://www.weforum.org/agenda/2022/11/cop27-how-climate-finance-and-adaptation-can-support-vulnerable-countries/ Erişim tarihi: 13.02.2023
4. Url-3: https://climatechampions.unfccc.int/cop27-day8-energy/ Erişim tarihi: 13.02.2023
5. Url-4: https://www.fao.org/3/cc2186en/cc2186en.pdf Erişim tarihi: 13.02.2023
6. Url-5: https://unfccc.int/sites/default/files/resource/cma4_auv_2_cover_decision.pdf Şarm El-Şeyh Uygulama Planı, Erişim tarihi: 14.02.2023
7. COP27’de alınan karar ve belgelere ulaşmak için: