“Yapı kompleksi alışılmadık bir işlevler karışımıdır. Yabancı Diller Yüksekokulu’nun (YDY) ihtiyaçlarına cevap vermenin dışında, tüm kampüse hizmet edecek olan Tiyatro ve Kültür Sanat Birliği (KSB) fonksiyonlarının yapı içinde ele alınması ile hazırlık öğrencilerinin sosyal, kültürel ihtiyaçlarının karşılanması önceliklendirilmiştir. Bunun yanı sıra özellikle genç İTÜ’lülere ihtiyaç duyduklarında psikolojik destek imkânı sunan İTÜ Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Merkezi (PDRM) de yapı içinde kurgulanmıştır. ”
Kampüsler, eğitim ve öğretim yeri olarak köklü prestije sahip mekânlardır. Mimarlık disiplini içinde böyle bir ortamda yapı tasarlamak bir ayrıcalıktır ve üzerinde titizlikle durulması gereken bir konudur. Kampüs ya da yerleşke, her işitildiğinde, kütüphane, derslik, laboratuvar, avlu ve geniş çimenlikler gibi pek çok mekânsal birimi çağrıştıran bu kelime, yüzyıllara dayanan bilgi ve bilimsel gelenekle yüklenmiş güçlü bir anlam taşırken aynı zamanda teknoloji, yenilik ve gençlik kavramlarını da içinde barındıran benzersiz bir kimlik taşımaktadır. Kampüsün fiziksel ortamını bu kadar kalıcı, dinamik ve prestijli bir alan haline getiren konu, geleneğe ve yeniliğe olan bu eşzamanlı bağlılığıdır. Ancak bu durum, 21. yüzyıl kampüsünün başarılı bir şekilde tasarlanmasını da ciddi bir mesele haline getirmektedir. Bunlara, kısıtlı kamu kaynakları, artan toplumsal beklentiler ve gelişmekte olan ulusların genişleyen eğitim hedefleri de eklendiğinde, tasarıma nasıl geniş bir perspektiften ve en ince ayrıntısıyla yaklaşılmasının gerekliliği anlaşılacaktır.
İTÜ Yabancı Diller Yüksekokulu ve Öğrenci Sosyal Merkezi Projesi’nin tasarım süreci boyunca, bu düşünceler ve bu düşüncelerden kaynaklanan sorular, sürekli olarak tasarım ekibinin zihnini meşgul etmiştir. Bu nedenle tasarımdaki odak noktamız, sadece bir yüksekokul tasarlamak ya da yeni formlar, mekânlar, malzemeler ve cephelerle çalışmaktan öte, ifade edilen kriterlere uygun yeni bir kampüs yaşamı tasarlamak ve mümkün olduğunca doğanın gücünü yapıya taşımak olmuştur.
Tasarımın fiziksel şekillenmesine ilişkin başlangıç düşüncesi, Kemal Ahmet Arû’nun master planının izlerini takip etmek; makro ve mikro gelişme alanlarının tanımlandığı hem modüler hem esnek bir yapıya sahip içe dönük avlular sisteminin bir parçası olmak ve onu tamamlamak olarak ifade edilebilir.
“Tasarımdaki odak noktamız, sadece bir yüksekokul tasarlamak ya da yeni formlar, mekânlar, malzemeler ve cephelerle çalışmaktan öte, ifade edilen kriterlere uygun yeni bir kampüs yaşamı tasarlamak ve mümkün olduğunca doğanın gücünü yapıya taşımak olmuştur.”
YDY binasının yerleştiği alanda yer alan ve 70’li yılların sonunda tasarlanan eski kütüphane binası, yeni merkezi kütüphane binasının tamamlanması ile 2007 yılında boşaltılmış ve orta hasarlı bir yapı olarak uzun yıllar boyunca kullanılmaz bir halde kalmıştır. Başlangıçta mevcut yapının güçlendirilerek kullanılması konusu araştırılmış olsa da hem İTÜ yönetimi tarafından yeni bina programının kapasite yükü hem de güçlendirme maliyetinin yüksek olması nedenleriyle yapının yeni fonksiyonlarıyla birlikte yeniden tasarlanması kararlaştırılmıştır.
Bu alınan karara rağmen, tasarım ekibi olarak eski kütüphane binasının kapasitesini arttırmak amacıyla 90’lı yıllarda Prof. Dr. Hülya Yürekli ve Dr. Meltem Baslo tarafından tasarlanan ek yapının korunması için öneri götürülmüştür. Eski kütüphane binasına hafifçe değen ve dikdörtgenler prizması şeklinde tasarlanmış olan ek yapı, inşa edildiği yıldan itibaren, bulunduğu cadde üzerinde canlı bir cephe oluşmasını sağlamış ve özellikle belirli bir dönem İTÜ’de eğitim alan -ki ben de onlardan biriyim- mezunların hafızasında kütüphane binası olarak yer almıştır. Kampüs hafızasının korunması adına önemli olduğunu düşündüğümüz bu önerimiz kabul görmüş ve bu sayede yapının batı cephesi tarihsel süreklilik içerisinde varlığını sürdürmüştür.
Tüm bunlara ek olarak İstanbul Teknik Üniversitesi’nin ‘Asırlardır Çağdaş’ felsefesi ve İTÜ Yeşil Kampüs Projesi tasarıma yön veren, diğer temel yönlendiriciler olmuştur. Bu kapsamda yenilikçi yapım teknikleri ve çağdaş teknolojiler, enerji etkin tasarım yaklaşımıyla ele alınarak tasarımın gerçekleştirilmesine dikkat edilmiştir. İTÜ Maslak Kampüsü’nün kalbinde, kampüs genel biçimlenişine özen göstererek tasarlanan yapı, üniversite hayatına geçiş yapacak genç bireylerin kampüs ve üniversite kültürü ile entegrasyonunu kolaylaştırmayı hedef edinmiştir.
Yapı kompleksi alışılmadık bir işlevler karışımıdır. Yabancı Diller Yüksekokulu’nun (YDY) ihtiyaçlarına cevap vermenin dışında, tüm kampüse hizmet edecek olan Tiyatro ve Kültür Sanat Birliği (KSB) fonksiyonlarının yapı içinde ele alınması ile hazırlık öğrencilerinin sosyal, kültürel ihtiyaçlarının karşılanması önceliklendirilmiştir. Bunun yanı sıra özellikle genç İTÜ’lülere ihtiyaç duyduklarında psikolojik destek imkânı sunan İTÜ Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Merkezi (PDRM) de yapı içinde kurgulanmıştır. Mimari yapı, 146 adet derslik, 6 adet dil laboratuvarı, 4 amfi, 400 m2 serbest çalışma alanı ve 300 m2’lik kafeteryaya yer verilen YDY; 700 kişilik Tiyatro Salonu, 920 m2 Sergi Alanı, 4 adet Atölye, 20 adet Kulüp Odasına yer verilen KSB ve 50 kişilik Seminer Odası, 6 adet Görüşme Odası, 180 m2 Serbest Etkinlik Alanına yer verilen PDRM’den oluşmaktadır.
22.000 m2 büyüklüğündeki proje alanının, zemin katta 6.500 m2 si yapılaşmaya ayrılmış olup, 15.500 m2 yeşil alana yer verilmiştir. 300 araçlık kapalı otoparka yer verilen yapı toplam 33.000 m² inşaat alanına sahiptir. Kampüsün merkezinde, mevcut yapı stokunun içinde yer alan yapıda açık alan-kapalı alan dengesi ön planda olup, yeşil avlulu yapısı, kampüs dokusu ile uyum içerisindedir.
Kampüs dokusuna yapılan mimari müdahale, yapının çevre peyzaj ortamıyla ilişkisine dikkat ederek gerçekleştirilmiş ve kullanıcıları için çevredeki mevcut peyzaj alanlarıyla bağlantı sağlamaya çalışılmıştır. Yapının batı cephesinde yer alan cadde kotu ile kampüs genelindeki avlulu sisteme takıldığı doğu cephesinde yer alan Fen Edebiyat Fakültesi giriş kotu arasındaki yaklaşık 13.5 metrelik kot farkı, %5 eğimi aşmayacak biçimde kurgulanan 9 m boyundaki spiral ve çok sayıda lineer rampa aracılığıyla engel oluşturmadan çözümlenirken yine iki kot arasında kurgulanan dairesel geniş basamaklar aracılığıyla düşey bağlantı güçlendirilmiştir.
“İstanbul Teknik Üniversitesi’nin ‘Asırlardır Çağdaş’ felsefesi ve İTÜ Yeşil Kampüs Projesi tasarıma yön veren, diğer temel yönlendiriciler olmuştur. Bu kapsamda yenilikçi yapım teknikleri ve çağdaş teknolojiler, enerji etkin tasarım yaklaşımıyla ele alınarak tasarımın gerçekleştirilmesine dikkat edilmiştir.”
Yapı, genel itibariyle yerini aldığı yapının brütal kütlesi yerine, yukarıda da ifade edildiği üzere, kampüs dokusuyla uyumlu avlu plan şeması kullanılarak tasarlanmıştır. Eski yapının programından çok daha fazla sayıda fonksiyonu barındırmasına rağmen, yapı yerleşim alanındaki doğal yeşil alan miktarı, %12 oranında arttırılmıştır. Bu hesaplama içine dahil edilmeyen 4600 m2 büyüklüğündeki yeşil çatılar (1600 m2’lik kısmı iç avlularda yaşam alanı olarak kullanılan), sürdürülebilir drenaj ve görsel süreklilik sunarken, doğal ortamı hem nicelik olarak arttıran hem de nitelik olarak geliştiren bir peyzaj stratejisi kabul edilmiştir. Başta bitkisel doku olmak üzere mevcut ekosistemin en az zarar görecek şekilde korunması üzerine kurulan strateji kapsamında, bitkisel peyzaj düzenleme projesine özel bir önem verilmiş; alandaki mevcut biyoçeşitlilik, 25 yeni tür ile zenginleştirilmiştir. Bunlar dışında, malzeme seçimleri, yağmur suyu hasadı ve güneş kolektörleri ile ekolojik sürdürülebilirlik değişmez bir kabul olarak projenin her aşamasında ön planda tutulmuştur.
“Düşük enerjili, ekolojik açıdan duyarlı bir tasarım yaklaşımı en başından itibaren ön planda tutulmuştur. Avlulu ve farklı kotlara oturan kütleler sayesinde, binadaki tüm dersliklerin doğal ışıktan faydalanması sağlanmıştır. Yapısal hareketler, cephe açıklıkları, cephe yönlenmeleri özenle tasarlanarak; mevsimsel ihtiyaçları göz önünde bulunduran pasif sistemler ile ısıtma ve soğutma yükleri büyük oranda azaltılmıştır.”
Düşük enerjili, ekolojik açıdan duyarlı bir tasarım yaklaşımı en başından itibaren ön planda tutulmuştur. Avlulu ve farklı kotlara oturan kütleler sayesinde, binadaki tüm dersliklerin doğal ışıktan faydalanması sağlanmıştır. Yapısal hareketler, cephe açıklıkları, cephe yönlenmeleri özenle tasarlanarak; mevsimsel ihtiyaçları göz önünde bulunduran pasif sistemler ile ısıtma ve soğutma yükleri büyük oranda azaltılmıştır. Yeşil-mavi çatı uygulamaları ve yenilikçi cephe malzemesi tercihleri ile bu yaklaşım desteklenmiş olup, 192 adet güneş paneli ile yıllık 35.000 kWh elektrik enerjisi üretimi hedeflenmiştir.
Mimaride geliştirilen mekânsal düzen, etkileşimi ve yapının esnek kullanımını desteklemektedir. Farklı kullanıcıları olan derslikleri aynı katlara yerleştirerek, YDY ve KSB’ye ait kullanım alanlarını karıştırarak karşılaşmaların teşvik edilmesi amaçlanmıştır. Bu şekilde kullanıcılar, avlu, kafeterya, galeri ve çeşitli çalışma alanlarında ya da sadece yapıdaki ana görsel unsurlardan biri olan merdivenlerde buluşarak, canlı bir sosyal ortam oluşturacaklardır.
Projede sadece bina kullanıcılarının değil, tüm kampüs kullanıcılarının faydalanabileceği mekânlar kurgulanmıştır. Bu kapsamda zemin kat dışa dönük bir kamusal alan olarak ele alınmıştır. Öğrenci kulüpleri, sergi alanları, tiyatro salonu ve serbest etkinlik avlusu zemin katta kurgulanarak tüm kampüs yapıya davet edilmektedir.
Bodrum katların otopark olarak tasarlanmasıyla araç yoğunluğu kampüs zemininden uzaklaştırılmıştır. Eğimli arazi yapısından kaynaklanan zorluklar fırsata çevrilerek, farklı kotlardan giriş-çıkışlar düzenlenmiştir. Bu sayede kampüsün farklı merkezleri arasında erişilebilir yaya sirkülasyonu kolaylaştırılmıştır. Projede yapı içi ve peyzaj alanlarında tasarlanan çeşitli sayı ve uzunluktaki engelli rampaları yapı içerisinde homojen olarak dağıtılmış olan 8 adet asansör ile beraber ele alınmış olup, yapı içerisinde değerlendirilen sesli ve görsel uyarı sistemleri ile yapının her noktası engelsiz bir şemada kurgulanmıştır.
“Projede sadece bina kullanıcılarının değil, tüm kampüs kullanıcılarının faydalanabileceği mekânlar kurgulanmıştır. Bu kapsamda zemin kat dışa dönük bir kamusal alan olarak ele alınmıştır. Öğrenci kulüpleri, sergi alanları, tiyatro salonu ve serbest etkinlik avlusu zemin katta kurgulanarak tüm kampüs yapıya davet edilmektedir. ”
İTÜ Maslak Kampüsü’nün merkezinde yer almakta olan yapıya, metro ve diğer toplu taşıma araçlarıyla İstanbul’un pek çok yerinden kolaylıkla ulaşım sağlanabilmektedir. Öncelikle YDY’nin ana kampüs ile entegrasyonu, üniversiteye hazırlık sınıfıyla başlayacak olan genç öğrencilerin, ana kampüsün sunduğu imkân ve fırsatlarla ilk günden itibaren buluşmasının önünü açacaktır.
Yapının barındırdığı kültürel fonksiyonlar ve biçimlendirdiği sosyal ortamların, ana kampüsün sosyal ve kültürel yaşamına olumlu etkide bulunacağı ümidiyle inşaatı devam etmekte olan yapının bu yıl içerisinde tamamlanarak İTÜ’lülerin hayatında anı biriktiren bir mekân olarak yer almasını heyecanla bekliyoruz.
İTÜ Yabancı Diller Yüksekokulu ve Öğrenci Sosyal Merkezi
Mimari Tasarım: Prof. Dr. Yasin Çağatay Seçkin, Alican Işın, Ali Bilgehan
Statik Projesi: İsmail Taygun Kır (SETA Mühendislik)
Mekanik Projesi: Ohannes Gül, Talat Kurugöl (META Mühendislik)
Elektrik Projesi: Tuna Taşlık (TA Proje)
Akustik: Arda Yavuz (MEA Akustik)
Sahne Mekaniği ve Ses Işık Görüntü Sistemleri: Pelin Sürmeli, George Andreou (Desmus)
Yangın Tahliye Projesi: Merve Görkem (MEGO Danışmanlık Mimarlık)
İşveren: İTÜ Yapı İşleri Daire Başkanlığı
Ana Yüklenici: ATR Yapı
Proje Başlangıç ve Bitiş Yılı: 2018 - 2019
İnşaat Başlangıç ve Bitiş Yılı: 2023 - 2024
Arsa Alanı: 22.000 m²
Toplam İnşaat Alanı: 33.000 m²
Prof. Dr. Yasin Çağatay Seçkin
İTÜ Mimarlık Fakültesi